Sağlıklı Yaşıyoruz Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Nazan Uysal Harzadın B12 vitaminiyle ilgili bilinmesi gerekenleri tek bir yerde topladı ve aşağıdaki yazıyı oluşturdu. Şimdi Nazan Hoca'nın bu dosyasını okumakla kalmayalım ve zaman zaman geri dönüp bakabilmek için linkini de bir yerlere kaydedelim. Ancak kaydettiğiniz o linki nereye kaydettiğinizi unutursanız işte gerçekten size B12 çok lazım demektir.
Prof. Dr. Nazan Uysal Harzadın
İllüstrasyon: Bilge Keysan
"B12 VİTAMİNİ NASIL TANIMLANABİLİR VE GÜNLÜK İHTİYACIMIZ NE KADARDIR?
Vücutta B12 vitamini dendiğinde kobalamin ve onun fizyolojik türevleri olan metilkobalamin ve adenosilkobalamin akla gelmektedir. Yapısında kobalt elementi bulunmaktadır. Suda eriyen bir vitamindir diğer suda eriyen vitaminlerden farklı olarak karaciğer, böbrek ve kaslarda depolanabilmektedir (2-5 mg). Bu depo yaklaşık 400 gün ihtiyacımızı karşılamaktadır. Günlük ihtiyaç erişkinlerde 2,4-3 mcg’ dır.
VÜCUDA GİRDİKTEN SONRA B12 SİNDİRİM SİSTEMİNDE NASIL YOL ALIR?
- B12 vitamini doğada proteinlere bağlı olarak bulunmaktadır. Yiyeceklerle alınıp mideye ulaştığında mide asidi ve proteini sindiren enzimler tarafından serbestleştirilir.
- Ancak hemen R proteini denen başka bir karbonhidratlı proteine bağlanır. R proteini tükürükte ve mide salgısında bulunur.
- Bu sırada midede asit salgılayan hücreler B12 vitamininin emilimi için önemli olan bir maddeyi de salgılarlar, bu maddenin adı “intrinsik faktör” dür.
- İntrinsik faktör de karbonhidratlı bir proteindir, ancak B12’ ye ilgisi R proteini kadar değildir. O nedenle B12’ nin çoğu R proteinine bağlı kalır.
- Bağırsaklara gelen B12, burada pankreastan gelen proteinleri parçalayıcı enzim tarafından R proteininden ayrılır. İntrinsik faktör bu enzime daha dayanıklı olduğundan, R proteininden ayrılan B12 bu kez hızla intrinsik faktöre (İF) bağlanır.
- İnce bağırsağın en sonuna gelen B12-İF ikilisi buradaki reseptörler tarafından tutularak emilir (reseptör aracılı endositoz ile). Bağırsak hücresi içine alınan B12 İF’ den ayrılarak kana verilir.
- B12 besinle alındıktan 4 saat sonra kana geçer. Kandaki en yüksek değerine yemekten 6-8 saat sonra ulaşır.
- B12 kanda transkobalamin II denen bir proteine bağlanarak taşınır. Transkobalamin II karaciğerde ve ince bağırsakta yapılır. Transkobalamin II-B12 ikilisi bu kez kandan karaciğere geçer.
YİYECEKLERDE NE KADAR B12 VİTAMİNİ VAR?
Deniz ürünleri:
• 100 gram midyede 99 mcg,
• 100 gram ahtapot 36 mcg,
• 100 gram sardalya 10 mcg
Et:
Karaciğer (en çok)
• 100 gram kuzu ciğerinde 85 mcg,
• 100 gram dana ciğerinde 20 mcg
• Dana etinin 100 gramında 2 mcg,
• K uzu etinin 100 gramında 3 mcg
• Yumurta: 100 gramda 2 mcg
• Süt: 1 fincanda 0,9 mcg
• Yoğurt: 100 gramında 0,37 mcg
• Peynir: 100 gramında 1-3 mcg
Fermente besinler önemli bir B12 kaynağıdırlar. Ancak ana kaynaktan kayıplar olmaktadır, örneğin süt yoğurta dönüştüğünde B12 seviyesi %25 azalmaktadır.
Suda eriyen bir vitamin olan B12, ışıktan, C vitamini, demir, sülfid gibi maddelerden, sıcaktan etkilenmektedir. Dolayısıyla yiyecekleri pişirince bir miktar kayıp olmaktadır. B12 vitamini, suda çözünebilir ve ışığa duyarlı olduğu kadar, askorbik asit, sülfit ve demir tuzları gibi oksitleyici ve indirgeyici ajanlara da duyarlıdır.
Geviş getiren ve kobalttan zengin beslenen daha yaşlı hayvanların etinde ve ürünlerinde daha yüksektir. Oksidatif fosforilasyon ile enerjisini kullanan kasların B12 içeriği, glikolitik yolla enerji sağlayanlara göre daha yüksektir.
Tavşan, kedi, köpek, fare ve sıçan gibi pek çok türün dışkıları B12 vitamininden zengin olduğundan Bu hayvanlar kendi dışkılarını yemektedirler. Yedikleri miktarı B12 ihtiyacına göre ayarladıkları düşünülmektedir.
BAĞIRSAK BAKTERİLERİ B12 ÜRETEBİLİYORLAR MI?
B12 vitamini bağırsak bakterileri tarafından üretilebilmektedir. Bunun için kobalt iyonuna ihtiyaç vardır. Ancak kalın bağırsaklarda bakteriler tarafından üretilen bu B12’ nin bugünkü bilgilerimize göre oradan emilmesi mümkün gözükmemektedir. Geviş getiren hayvanlarda ise durum farklıdır, onlarda bakteriler tarafından üretilen B12 emilebilmektedir. Bu nedenle geviş getiren hayvanların etinde ve ürünlerinde B12 içeriği fazladır.
Bağırsaklardaki laktik asit bakterileri büyüyüp gelişebilmek için B12 vitaminine ihtiyaç duyarlar. Özellikle yoğurttaki bakterilerden L. Bulgaricus ve S. Termefilus’un B12’yi çok fazla kullandıkları görülmüştür.
B12 VİTAMİNİNİN VÜCUTTAKİ GÖREVLERİ NELERDİR?
• Vitamin B12, vücudun sinir ve kan hücrelerini sağlıklı tutmaya yardımcı olur, vücuttaki tüm hücrelerdeki genetik materyal olan DNA'yı oluşturmaya yardımcı olan bir besindir. Bu nedenle tüm vücut hücrelerinin yenilenmesinde önemlidir.
• Kan hücrelerimizin üretim aşamasında önemlidir.
• Vücudun genel enerji seviyesinin korunmasına yardım eder.
• Sinir hücrelerinin sağlığından, hafızadan sorumludur. B12 eksikliği Alzheimer hastalığı ile ilişkili bulunmuştur. Sinir sisteminin gelişiminden de sorumludur.
• Kanda normal homosistein seviyelerini sağladığı için kalp sağlığı için vazgeçilmezdir. Homosistein kardiyovasküler hastalık riskini artırmaktadır. Kandaki homosistein üç vitamin tarafından düzenlenmektedir; folik asit, B6 ve B12 vitaminleri.
• Stresle baş etmede, uykusuzlukta önemlidir. Yapılan çalışmalarda hastanede yatan depresyon hastalarının %43’ ünün B12 seviyelerinin 148 pmol/L altında olduğu görülmüştür.
• Bağışıklık sistemini kuvvetlendirir.
• Karbonhidrat ve yağ metabolizması için önemlidir.
• Kanserden koruyucudur. B12 vitamini eksikliği DNA metilasyonuna ve DNA hasarını arttırabilmektedir, her ikisi de kanser gelişimi için önemli risk faktörleridir. Bundan başka artmış homosistein ve azalmış B12 seviyeleri akyuvar hücrelerinde kromozom kırıklarına neden olarak kanser nedeni olmaktadır.
KANDA B12 SEVİYESİ KAÇ OLMALI?
800-1000 pg/ml aralığında olması vücudun uygun çalışması için gerekli.
Yetmezlik sınırı çeşitli ülkelerde değişiklik göstermektedir. Türkiye 150 pg/ml altını yetmezlik sınırı kabul etmektedir.
B12'nin 1000 pg/ml üzerinde olduğu durumlarda takviyeye ara vermek ve 2-3 ay sonra tekrar ölçtürmek yararlı olacaktır.
B12 EKSİKLİĞİNDE GÖRÜLEN SORUNLAR
• Megaloblastik anemi: alyuvarların hacmi ve büyüklüğü artar, ancak ince damarlardan geçerken kolaylıkla parçalanabilirler, alyuvar sayısı, oksijeni taşıyan protein miktarı-hemoglobin- azalır.
• Nörolojik semptomlar: ellerde ve daha yaygın olarak ayaklarda uyuşma ve karıncalanma, yürüme zorluğu, hafıza zayıflığı, oryantasyon bozukluğu, demans ve ruh hali değişiklikleri, depresyon. (Asetil kolin, serotonin, dopamine, norepinefrin gibi nörotransmitterleri etkileyerek depresyona yol açabilir, yine artan homosistein de depresyona neden olur.)
• Sindirim sistemi sorunları: dilde ağrı, iştah kaybı, kabızlık.
B12 EKSİKLİĞİ NEDENLERİ
• Vücuda yetersiz B12 alımı (Vejetaryen beslenme)
• Yetersiz emilim
• Yetersiz depolama (karaciğer hastalıklarında)
B12 EMİLİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Emilim için sağlam mide, ince bağırsaklar ve iyi çalışan pankreas gerekmektedir.
• Alkol: midede inflamasyona neden olarak, asit salgılanmasını azaltır.
• Atrofik gastrit, mide ameliyatları ile midenin bir bölümünün çıkarılması emilimi azaltır.
• Bağırsaklardaki emilim bozuklukları:
- Bağırsak hastalıkları
- Yaşlanma: ilerleyen yaş ile mide asit salgısı azalmaktadır.
- Diyabet: diyabetiklerde mide-bağırsak geçiş süresi yavaşlamıştır, bu da bağırsak florasını değiştirerek B12 emilimini bozar.
• İlaçlar:
- Aminosalisilik asit; bağırsak hastalıklarında kullanılan bu ilaçlar emilimi bozar.
- Antibiyotikler (metranidazol)ince bağırsak florasını etkiler, bu bakteriler B12’ ye bağlanarak emilimini bozar.
- Antikonvülzanlar (fenobarbital, fenitoin, primidon); emilimi bozar.
- Doğum kontrol ilaçları
- Kloramfenikol; B12’ nin kan hücleri tarafından kullanımını bozar.
- Kolşisin; emilimi bozar.
- Kolestipol, kolestiramin; kolesterol düşürücü. Safra tuzlarının çökmesine neden olarak B12 emilimini bozar.
- Mide ilaçları (H2 reseptör antagonistleri-simetidin, famotidin, ranitidin..) mide asit salgısını etkileyerek B12 emilimini bozar.
- Metformin; uzun süreli kullanımda B12 seviyesini düşürür. Diyabette kullanılan bu ilaç, diyabetiklerde bozulan B12 emilimine ek olarak, B12-intrinsik faktör ikilisinin ince bağırsaklardan emilimini sağlayan kalsiyuma bağımlı olan reseptörü etkileyerek B12 emilimini bozar.
- Proton pompa inhibitörleri (omeprazol,..); mideden asit salınımını etkiler.
- Zidovudine; HIV pozitif hastaların tedavisinde kullanılır.
bozuyor.
- Potasyum içeren ilaçlar tuzlar; mesela potasyum içeren ağrı kesiciler, tansiyon ilaçları.
• B12 emilimini azaltan diğer maddeler:
- Sigara (nikotin) mekanizması bilinmiyor ancak emilimi azaltıyor.
B12 NASIL TAKVİYE EDİLMELİ?
• Siyanokobalamin (inaktif form) ilaç formu var. Kas içine uygulanır, ağızdan da alınabilir ancak emilim oranı %80’ dir.
• Hidroksikobalamin (inaktif form) ilaç formu var. Kas içine uygulanır, ağızdan da alınabilir ancak emilim oranı %80’ dir.
• Metilkobalamin (aktif form) ilaç formu var, bu şekilde dilaltından emilen formu var.
• Adenosilkobalamin (aktif form)
B12 vitamininin takviye edilmesiyle ilgili bir örnek:
Hollanda Ulusal Sağlık Danışmanı ve Eindhoven Bölgesel Disiplin Kurulu, B12 vitamininin zehirli olmadığını belirtmiştir.
Düşük B12 seviyesinde; 5 - 10 hafta içinde 10 enjeksiyonluk bir başlangıç dozu yüklendikten sonra her iki ayda bir 1 mg hidroksikobalamin enjeksiyonu uygulanmaktadır."
Prof. Dr. Nazan Uysal Harzadın
Sağlıklı Yaşıyoruz Danışma Kurulu Üyesi
Kaynaklar:
(1) Gille D, Schmid A. Vitamin B12 in meat and dairy products. Nutr Rev. 2015
Feb;73(2):106-15. doi: 10.1093/nutrit/nuu011.
(2) Romain M, Sviri S, Linton DM, Stav I, van Heerden PV. The role of Vitamin B12
in the critically ill--a review. Anaesth Intensive Care. 2016 Jul;44(4):447-52.
(3) Rizzo G, Laganà AS, Rapisarda AM, La Ferrera GM, Buscema M, Rossetti P, Nigro
A, Muscia V, Valenti G, Sapia F, Sarpietro G, Zigarelli M, Vitale SG. Vitamin B12
among Vegetarians: Status, Assessment and Supplementation. Nutrients. 2016 Nov29;8(12). pii: E767.
Yorum yazarak Kocaeli Gazetesi Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Kocaeli Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Kocaeli Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Kocaeli Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.
Şimdi oturum açın, her yorumda isim ve e.posta yazma zahmetinden kurtulun. Oturum açmak için bir hesabınız yoksa, oluşturmak için buraya tıklayın.
Yorum yazarak Kocaeli Gazetesi Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Kocaeli Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Kocaeli Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Kocaeli Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.
Yorumlar
(1)mehmet ercömert - teşekkürler
Yazılan yorumlardan Kocaeli Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz. Sitemizin Topluluk Kurallarına uymayan yorumlar yayınlanmaz. Yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Kocaeli Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Kocaeli Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.