Bugün 21 Mart…
Geleneksel olarak kutlanan Nevruz bayramıyla ilgili Türkiye'de her yörenin farklı kutlama şekilleri var.
Peki her yıl aynı dönemde kutlanan Nevruz'da neler yapılır?
Nevruz nasıl kutlanır? Nevruz ne demek?
NEVRUZ NEDİR?
M.S. 2. YY'dan bu yana çeşitli etkinliklerle ve coşkuyla kutlanan Nevruz, Farsça ‘yeni gün’ anlamına gelmektedir. Orta Asya'dan Balkanlara kadar uçsuz bucaksız bir coğrafyada insanlar tarafından farklı şekillerde kutlanmaktadır. Nevruz, her ulusun kendi kültür değerleriyle özdeşleştirip sembolleştirdiği, özü itibariyle baharın gelişinin kutlandığı coşkuyla karşılandığı bir gündür.
Türklerin (Göktürklerin) Ergenekon'dan demirden dağı eritip çıkmalarını, baharın gelişini, doğanın uyanışını temsil eder. Doğu Türkistan'dan Balkanlara kadar tüm Türk kavimleri ve toplulukları tarafından, MÖ 8. yüzyıldan günümüze kadar her yıl kutlanır.
NEVRUZ NE ZAMAN KUTLANIR?
Nevruz her yıl olduğu gibi bu yılda 21 Mart'ta, yani bugün kutlanacak. Nevruz'un her yıl bu tarihte kutlanmasının ise bir nedeni var. Güneş 21 Mart’a kadar güney yarımküreye daha çok ısı ve ışık verirken, bu denge 21 Mart’ta eşitlenip, daha sonra kuzey yarımküre lehine bozuluyor. Bu nedenle kuzey yarımkürede yaşayan bazı halklar, 21 Mart’ı bütün varlıklar için uyanış ve yaradılış günü olarak kabul edip kutluyor. Anadolu ve Orta Asya Türk halklarında da Göktürklerin Ergenekon'dan çıkışı anlamıyla ve baharın gelişi olarak kutlanır.
NEVRUZ NASIL KUTLANIR? NELER YAPILIR?
Türkiye’den Kırgızistan’a, Özbekistan’dan Azerbaycan’a kadar Türklerin yaşadığı geniş coğrafyada Nevruz Bayramı coşkuyla kutlanıyor. Kazaklar, Nevruz törenlerinde ev duvarlarında kil kapları kırıyorlar, Kırgızlar “Nevruz Köcü” denilen özel yemekle Nevruz’u kutluyorlar. Özbekistan’da “Seyil Eğlenceleri” ile Nevruz coşkusu yaşanırken, Türkmenler yılın bereketli geçmesi için değişik yemekler hazırlıyor. Türkiye’de de Nevruz kutlamaları yörelere göre farklılık gösteriyor.
Bu bayram Azerbaycan'da Novruz, Kazakistan'da Nawrız meyramı, Kırgızistan'da Nooruz, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Mart dokuzu, Kırım Türklerinde Navrez, Batı Trakya Türkleri'nde ise Mevris adları biliniyor ve coşkuyla kutlanıyor.
İŞTE NEVRUZ'UN KELİME ANLAMI
Kelimenin aslı eski Farsçadan gelir: Yeni anlamındaki nava ve gün ışığı ve gün anlamındaki rəzaŋh birleşerek oluşturmuşlardır. Anlamı "yeni gün/günışığı"dır ve günümüzün Farsçasında da hâlâ aynı anlamda kullanılmaktadır.
GÜNÜMÜZDE DEVAM EDEN NEVRUZ GELENEKLERİ
Mersin-Silifke bölgesindeki Toras Türkmenleri’nde “Mart İpliği” adıyla bilinen Nevruz’da ağaçlara bez bağlanıp, yaylalara çıkılıyor. O yıl 20 kuzu veya oğlağı olan sürü sahibi bir kurban kesip konuklara ikram ediyor. Tahtacı Türkmenlerinde ise Nevruz “Sultan Nevruz” adıyla anılıyor. “Mart dokuzundan sonra dağlar misafir alır” inancıyla yaylalara çıkılıyor, mezarlıklar ziyaret ediliyor.
SULTAN NEVRUZ
Gaziantep ve çevresinde Nevruz’a “Sultan Navruz” adı veriliyor. Halk arasındaki inanca göre, Sultan Navruz, güzel bir kızdır ve 21 Mart’ı 22 Mart’a bağlayan gece batıdan doğuya doğru göç eder, bir başka inanca göre ise kuş kılığında uçan bir derviştir. Nevruz gecesi Sultan Navruz’un geçtiği saatte uyanık olanların bütün dileklerinin gerçekleştiğine inanılır.
“KIŞ BİTTİ BAYRAMI”
Malatya’nın Arguvan ilçesinin bazı köylerinde halk Nevruz’u “Kış bitti bayramı” olarak kutluyor.
SU ALMAYA GİDERLER
Kars civarında bir evde toplanan genç kız ve erkekler, küçük bir çocuğu su almaya gönderirler. Çocuk hiç konuşmadan ve arkasına bakmadan bir kova su getirir. Kovanın içerisine orada bulunanlarca renkli iplikler ve iğneler atılır. Birbiriyle birleşen iplik ve iğnelerin sahiplerinin birbiriyle evleneceğine inanılır.
“MART İÇERİ, PİRE DIŞARI”
Tunceli çevresinde Nevruz günü erkekler alınlarına kara sürerek su kaynaklarına giderler. Bu karaları kaynak suyuyla yıkayanların dileklerinin kabul olacağına inanılır. Edirne’de Sultan Nevruz adı verilen eğlencelerde, eski hasırlar yakılıp “Mart içeri, pire dışarı” diyerek üzerinden atlanır.
KIRKLARELİ-GİRESUN
Kırklareli’nde ise Nevruz, Mart 9’u olarak kutlanır, halk üzeri boyanmış yumurta, börek, lokma gibi yiyeceklerle kırlara giderek eğlenir. Giresun’da ise Nevruzda sabah erkenden kalkılarak çevredeki akarsulardan getirilen sular hayvanların üzerine serpiliyor.
TÜRKLERDE NEVRUZ…
Türklerin (Göktürklerin) Ergenekon'dan demirden dağı eritip çıkmalarını, baharın gelişini, doğanın uyanışını temsil eder. Doğu Türkistan'dan Balkanlara kadar tüm Türk kavimleri ve toplulukları tarafından, MÖ 8. yüzyıldan günümüze kadar her yıl 21 Mart'ta kutlanır.
Türkiye'de bir gelenek, Türk Cumhuriyetleri'nde ise resmî bayram olarak kutlanırken, 1995 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti tarafından Bayram olarak kabul edilen bir gün haline gelmiştir.
Türk Takvimi'nde bir gün 12 bölüme ayrılır, her bölüme Çağ adı verilirdi. Bir çağ iki saat, dolayısıyla bir gün de 24 saattir. Her bir çağ ise sekiz Keh ten ibarettir. Yılbaşı olarak gece-gündüz eşitliğinin yaşandığı 21 Mart, Nevruz günü olarak kutlanır. Bugüne ve yeni yılın başladığı an'a Yılgayak denir.
Oniki Hayvanlı Takvim ve Melikşah'ın Celali Takvimi'nde yılbaşı olarak belirlenen 21 Mart, Divânu Lügati't-Türk'te de ilkbaharın gelişi olarak belirtilir. Türk edebiyatı ve musikisine de Nevruz; Nevruz-ı Asl, Nevruz-ı Arap, Nevruz-ı Bayati, Nevruz-ı Hicaz, Nevruz-ı Acem ve Nevruz-ı Seba olarak girmiştir. Tarihte pek çok devlet tarafından bayram ve gelenek olarak kutlanmıştır. Bunların başında Anadolu beylikleri, Eski Mısır, İran, Safavi, Sasani, Moğollar, Selçuklu ve Osmanlı gelir.
Selçuklu ve Osmanlı'da millî bayram olarak kutlanan Nevruz, Nevruziye adlı şiirlere ve şenliklerle ziyafet verilerek kutlanırdı. Özel olarak hazırlanan Nevruziye adlı macun Osmanlı döneminden kalan bir kültür olarak bu gün hâlâ Manisa'da 21 Mart'ta Mesir macunu şenlikleri yapılmaktadır. Alevi ve Bektaşiler arasında da kimi yörelerde eski takvime atfen Mart Dokuzu adi verilerek kutlanan Nevruz'da özel ayinler yapılırdı, yine Zerdüştler ve Yezidiler'de 21 Mart'ı bayram olarak kabul etmişlerdir.
KÜRTLERDE NEVRUZ
Birçok Kürt şair ve yazarın da eserlerinde yer alan Nevruz'u Kürtler 21, 22 ve 23 Mart'ta kutlarlar. Bu bayram ile Kürtler çoğunlukla şehir dışındaki bölgelerde ve açık alanlarda bir araya gelir ve gelmekte olan ilkbaharı kutlarlar. Kadınlar rengarenk elbiseler giyerler ve başlarına pullarla süslenmiş ışıltılı örtüler örterler. Topluluk büyük bir ateş yakar ve bu ateşin etrafında dans ederek ya da üstünden atlayarak büyük bir coşkuyla bu bayramı kutlarlar.
Kürt yazar Musa Anter'e göre Nevruz aslında Kürtlerde ilk başlarda 31 Ağustos’ta kutlanıyordu ancak daha sonra Arap Takviminin kabul edilmesiyle bu kutlamalar Mart ayına kaymıştır. "Nevruz kutlu olsun" Kürt dillerinde böyle söylenir: Kurmanci: Newroz pîroz be!, Zazaca: Newroz pîroz bo, ve Sorani: Newroztan pîroz bêt.
NEVRUZ BAYRAMI ŞİİRLERİ
Türk Kültüründe Nevruz
Yeniden doğmaktır nevruz denince
Yeni bir bahara, yeni vatana.
Ergenekon’dan çıkan atalarımız,
Nevruz sevincini yaşatır bana
**
Nevruzda birleşir eller,gönüller
”Huzur için birlik olmalıdır” der
Sevgi ile kardeşlik sarar gönlümü,
Nevruz sevgisini yaşatır bana
**
Nevruzda doğa da bir başka güzel
Sürüler kışlaktan, yaylaya göçer
Yemyeşil çayırlarda kuzular meler
Nevruz coşkusunu yaşatır bana
**
Şırıl şırıl akar sular, dereler
Süslenir çiçekler, bağlar, bahçeler
Tabiat canlanır, güneş gülümser
Nevruz neşesini yaşatır bana
**
Türkler nevruzu gönülden sevmiş
Birlik, beraberliğe onunla ermiş
”Yeni gün ” Türklere şan şeref vermiş
Nevruz şerefini yaşatır bana. (ECE AFŞARLI)
EN GÜZEL BAHAR BAYRAMI SÖZLERİ
*Nevruz, nevruz, bahar, barış, cemre… Güzel olan her şey kutlu olsun…
*Barış istersek, barış olur. Barışa katkı sunalım. Barış olalım. Bahar geldi, barış da gelsin. Nevruz bayramınız kutlu olsun…
*Bahara ve yeni başlangıçlara bismillah. Nevroz kutlu ola, huzur ola, barış ola, bayram ola.
*Binlerce yıldır orta Asya ve Anadolu’da kutlanan Nevruz bayramının, ruhlarımıza yeni baharların müjdecisi olması dileğiyle… Nevruz bayramınız kutlu olsun…
*Barış kimden gelirse gelsin ki bu şeytan dahi olsa, iyi bir şeydir. Savaşın kazananı, barışın kaybedeni olmaz. Nevruz bayramınız kutlu olsun…
*Cıvıl cıvıl sessiz duran yuvalar, kelebekler birbirini kovalar, halı gibi nakışlandı ovalar, bölük bölük, sarı yeşil, mor şimdi. Nevruz bayramınız kutlu olsun…
TARİH 21 MART 1992
Newroz kutlamaları sırasında Güneydoğuda kadın ve çocukların da aralarında bulunduğu 57 sivil öldü. Cizre ve Şırnak'ta Newroz gösterilerine güvenlik güçlerinin sert müdahalesi uzun süre tartışıldı. Güvenlik güçlerine ait olduğu yazılan bir araçtan bir grup gazeteciye Cizre sokaklarında ateş açıldı. Bu sırada Sabah gazetesi muhabiri İzzet Kezer öldü. Sivil Kürt halkına ateş açıldığını söyleyen Almanya, Türkiye'ye silah sevkiyatını durdurdu.
Yorum yazarak Kocaeli Gazetesi Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Kocaeli Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Kocaeli Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Kocaeli Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.
Şimdi oturum açın, her yorumda isim ve e.posta yazma zahmetinden kurtulun. Oturum açmak için bir hesabınız yoksa, oluşturmak için buraya tıklayın.
Yorum yazarak Kocaeli Gazetesi Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Kocaeli Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Kocaeli Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Kocaeli Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.