Evimin bahçesine ağaç dikeceğim ama…

Diyelim ki evinizin bahçesine ağaç dikmek istiyorsunuz.

Ama o ağacın komşunuza, binanıza ve kendinize zararı olmaması gerekiyor.

Komşunuza zarar vermemek için geçen haftaki yazımda belirttiğim gibi ağacın türünü ve dikileceği noktayı Türk Medeni Kanununun  2.maddesini dikkate alarak belirlemek zorundasınız.

Binanıza zarara gelince; öncelikle ağacın türü, bahçenizin toprak özellikleri, binanızın temel yapısını dikkate alacaksınız. Bunlar birbirinin etkisini arttıran veya azaltan faktörler. Bu nedenle her yer için geçerli olabilecek öneriler yapılması mümkün değil.

Ağaç için tür seçimi yaparken taç büyüklüğünün yanı sıra şeklini de önemseyeceksiniz. Binaya zarar açısından en önemli faktörlerden biri olacağından, oluşturacağı kök büyüklüğünü irdeleyeceksiniz. Ancak, türlere has köklerin  uygun toprak şartlarında oluşabildiğini de unutmamanız  gerekecek.    

Bu arada ağaca yakın alan toprağında yapılan işlemler de  kök yapısında değişimlere neden olur. Örneğin bahçede yapılan sulamalar sonucu kökler, hidrotropizm( rutubete yönelme)  ile su acısından zengin toprak tabakalarına yönelir, simetrisi bozularak yayılır.    

Ama hiç unutmayınız ki kısıtlayıcı şartlar yoksa köklerin yayılım alanı ağacın taç genişliği kadardır. Kuraklığın hüküm  sürdüğü yerlerde  yayılımın, su bulmak amacıyla daha da genişlemesi mümkündür.

Kök binaya ulaşırsa atık su hatlarına zarar verebilir: Onların etrafında dolanırlar. Çatlaklar veya delikler olması halinde ince kökler  içeri işler, gelişir ve tıkanmalara neden olur. Bunun dışında köklerin  doğal gaz hatlarına ve  toprak altı elektrik kablolarına yakınlığı da dikkate alınmalıdır. 

Binalara çok yakın dikilmiş  ağaçların  kökleri genelde, temeli  tahrip edecek  yeterli basınç oluşturamaz.  Ancak çok  ince kökler su bulmak için  betonarme olmayan temellerdeki çatlaklara veya küçük deliklere işleyebilir.  

Ağaç köklerinin en bariz ve kötü etkisi temel duvarları arasına toprak doldurulmuş yapılarda görülür. Eğer ağacın bulunduğu tarafta binanın mutfak, tuvalet veya banyo giderleri varsa ve buralardan atık su sızıntıları oluyorsa kökler temel duvarını dipten aşar ve tekrar yukarı doğru yönelir. Bu yüzden binanın zemin döşemesinde bozulmalar bile oluşabilir.

Binalara yakın ağaç kökleri yüzünden karşılaşılan en ilginç olay kurak yer ve zamanlarda, temelde olan alçalma ve yükselmedir.  Bununla  sadece  basit yapımlı bina zeminindeki toprağın çok killi olması durumunda karşılaşılır. Kil nedeniyle bodrumlardaki toprak  tabakaları yazın ve kışın su içeriğini korur ve yakındaki ağaçların köklerini cezbeden sığ bir nem rezervi oluşturur. Zemine ulaşan kökler, içerdiği suyun tamamını  tüketecek kadar  fazla kullandığında, temelin altındaki toprak büyük hacim kaybına uğrar. Üsteki temel duvarı toprağın “oturmasına” bağlı olarak “oturur”. Bu durumda üst duvarlarda çatlaklar oluşur.

Bilimsel yayınlara göre bunu tersi gelişme de olur: Yetişkin ağacın kesilmesi halinde killi toprak kazandığı suyu alacak kökler olmadığında su ile doygun hale gelir ve adeta  “şişer”. Bu durumda “oturmanın “ tersi olay olur ve temel yükselir. Yani, yakındaki gelişkin bir ağacın kaldırılması  da zarar verebilir. Sonuçta, evin yapısında genelde gözle fark edilemeyen, ancak pencere pervazlarının çatlayıp yükselmesi ile ortaya çıkan durumlarla karşılaşılır. İnanmak biraz zor ama yapılan bir bilimsel araştırmaya göre 1976'daki kuraklığın ardından İngiltere'de  bu tür  11.000 olay olmuş ve  binalara en zararlı ağaç türlerinin meşe, kavak, ıhlamur, dişbudak ve çınar olduğu saptanmıştır. Ben onların yalancısıyım !...

Kendinize zarara gelince; açıklaması çok basit: Evinin güney ve batı yönünde alana herdemyeşil bir ağacı binanıza yakın bir yere sakın dikmeyin. Çünkü o ağaç yazın  gölge etkisi ile size serinlik sağlayacak ama kışın güneş ışnlarının pencerenize ulaşmasını engelleyecektir. Bu durumda ne yapacağız ? Binaların bu yönlerinde yeterli uzaklıkta, sadece kışın yaprağını döken ağaç  türleri kullanacağız. Bu kadar basit!..

Bunları dikkate almazsanız diktiğiniz ufacık bir fidan, sonrasını   görmenin ne kadar önemli olduğunu size gösterecektir.   

Kaynak:

1)I danni che le piante possono apportare alla nostra casa

2)Végétation  et Batiments: Quelques mythes déracine

3)Maison fissurée : le danger de la végétation et des arbres

4)Les racines et vos fondations : existe-t-il des risques ?